Scrollowanie TikToka przed snem stało się codziennym rytuałem dla milionów nastolatków. Młodzi ludzie spędzają w sieci średnio prawie 5 godzin dziennie, zanurzeni w świecie filtów, treści i wirtualnych interakcji. Social media kreują rzeczywistość, w której granica między realnym życiem a cyfrowym światem zaciera się coraz bardziej, wpływając na samopoczucie, relacje i postrzeganie samych siebie.
Czy social media naprawdę szkodzą psychice młodzieży?
Badania wykazały, że osoby ograniczające korzystanie z mediów społecznościowych do 30 minut dziennie doświadczają mniejszego poczucia samotności i niższego poziomu stresu. Efekt ten był szczególnie widoczny u nastolatków, którzy początkowo spędzali w mediach społecznościowych ponad 3 godziny dziennie. Mechanizm uzależniający social media działa podobnie do innych uzależnień behawioralnych. Każde powiadomienie, polubienie czy komentarz wyzwala w mózgu wyrzut dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za uczucie przyjemności i nagrody. Z czasem mózg potrzebuje coraz więcej bodźców, by osiągnąć taki sam poziom satysfakcji.
Psycholodzy zwracają uwagę na istotną różnicę między dwoma typami korzystania z mediów społecznościowych. Bierne scrollowanie, czyli bezmyślne przeglądanie treści bez interakcji, koreluje z wyższym poziomem depresji. Natomiast aktywne uczestnictwo – tworzenie treści, komentowanie, nawiązywanie realnych relacji – może przynosić korzyści psychologiczne.
Jakie mity krążą na temat social mediów i zdrowia psychicznego?
-
Powszechny mit głosi, że media społecznościowe zawsze szkodzą zdrowiu psychicznemu. Rzeczywistość jest bardziej złożona. Platformy takie jak Instagram czy TikTok stanowią dla wielu młodych ludzi przestrzeń do wyrażania siebie, znajdowania grup wsparcia i rozwijania pasji. Nastolatki z rzadkimi zaburzeniami lub mieszkające w małych miejscowościach często właśnie online znajdują zrozumienie i akceptację, której brakuje im w bezpośrednim otoczeniu.
-
Kolejne błędne przekonanie sugeruje prostą zależność: im więcej czasu online, tym większa depresja. Badania wskazują jednak, że znaczenie ma rodzaj konsumowanych treści. Śledzenie profili promujących nierealistyczne standardy urody czy bogactwa rzeczywiście pogarsza samopoczucie. Jednak obserwowanie kont edukacyjnych, motywacyjnych czy humorystycznych może poprawiać nastrój i inspirować do rozwoju.
-
Mit o jednoznacznie negatywnym wpływie TikToka i Instagrama na samoocenę również wymaga rewizji. Platformy te mogą zarówno wzmacniać, jak i osłabiać poczucie własnej wartości. Wiele zależy od predyspozycji psychicznych użytkownika. Osoby z już istniejącymi problemami z samooceną są bardziej podatne na negatywne porównania społeczne. Jednocześnie rośnie liczba twórców promujących body positivity, autentyczność i akceptację różnorodności, a to sprzyja budowaniu zdrowszego stosunku do własnego ciała.
W przypadku młodych osób z obniżonym nastrojem, zaburzeniami samooceny czy objawami lękowymi, nieocenione może być wsparcie profesjonalisty. Psychoterapia młodzieży to forma leczenia, ale też profilaktyka zdrowia psychicznego. Pomoc oferują m.in. ośrodki takie jak https://mazowieckiecentrumpsychoterapii.pl/, gdzie specjaliści pracują z młodzieżą i ich rodzinami, pomagając zrozumieć źródła problemów i wspólnie szukać rozwiązań.
Jak korzystać z social mediów w zdrowy sposób?
Regularne praktykowanie cyfrowego detoksu pomaga zachować zdrową równowagę. Wyznaczenie konkretnych godzin bez telefonu – szczególnie przed snem i po przebudzeniu – poprawia jakość snu i koncentrację. Warto zacząć od krótkich przerw, stopniowo je wydłużając. Nawet 24-godzinna przerwa od mediów społecznościowych co tydzień może obniżyć poziom stresu.
Rozważne zarządzanie algorytmami platform społecznościowych wymaga aktywnego podejścia. Algorytmy uczą się na podstawie naszych zachowań – czasu spędzanego na oglądaniu konkretnych treści, polubień, komentarzy. Regularne czyszczenie historii wyszukiwania, oznaczanie nieinteresujących treści jako "nie pokazuj więcej" oraz wyszukiwanie pozytywnych i wartościowych treści pozwala "wytrenować" algorytm, by służył naszemu dobrostanowi.
Higiena cyfrowa obejmuje również fizyczne aspekty korzystania z urządzeń. Ustawienie filtrów niebieskiego światła, stosowanie zasady 20-20-20 (co 20 minut patrzenia w ekran, popatrzenie przez 20 sekund na obiekt oddalony o co najmniej 20 stóp) oraz dbanie o ergonomiczną pozycję ciała podczas korzystania z urządzeń może zapobiegać fizycznym konsekwencjom nadmiernego czasu przed ekranem.
Rodzice i opiekunowie odgrywają ważną rolę w kształtowaniu zdrowych nawyków cyfrowych. Zamiast całkowitego zakazywania korzystania z mediów społecznościowych, bardziej skuteczne jest wspólne ustalanie zasad, rozmawianie o treściach napotykanych online oraz modelowanie zdrowych zachowań. Nastolatki, których rodzice sami nadużywają smartfonów, częściej rozwijają problematyczne wzorce korzystania z mediów społecznościowych.
Wpływ mediów społecznościowych na zdrowie psychiczne młodzieży zależy od wielu czynników – indywidualnych predyspozycji, sposobu korzystania z platform oraz rodzaju konsumowanych treści. Zamiast demonizować czy idealizować social media, warto przyjąć zbalansowane podejście. Rozważne korzystanie z tych narzędzi, przy zachowaniu cyfrowej higieny i równowagi między światem wirtualnym a realnym, pozwala czerpać korzyści przy minimalizacji zagrożeń.